Begrippenlijst "Transport Havo 5"

 

Actief transport	transport waarvoor energie nodig is
Ader	Bloedvat, die het bloed terugvoert naar het hart
Adrenaline	Hormoon dat door het bijniermerg wordt afgescheiden. Adrenaline wordt ook door zenuwvezels van het sympathische zenuwstelsel afgescheiden
Anemie	Bloedarmoede ; hemoglobine bevat te weinig ijzer
Aorta	Grootste slagader van de linkerkamer richting de organen
Artherosclerose	Een gecompliceerd en langzaam voortschrijdende ziekte waarbij vetachtige stoffen in de wand van slagaders worden afgezet
Bastvaten	transportkanalen in de bast, vooral bedoeld om suikers te vervoeren die gevormd zijn in het blad
Bloeddruk	Druk die het bloed uitoefent op de wand van een bloedvat.
Bloedplaatjes	Deelen (zonder kern) van uiteengevallen cellen die een rol spelen bij de bloedstolling. Worden gemaakt in het rode beenmerg.
Bloedplasma	Water met opgeloste stoffen en plasma-eiwitten
Bloedserum	Bloedplasma zonder fibrinogeen
Boezem	Afdeling van het hart, die het bloed in een hartkamer stuwt
Borstbuis	Een belangrijk verzamelkanaal van het lymfevaatstelsel. Het is het grootste lymfevat in het menselijk lichaam
Bovendruk	De bovendruk wordt gemeten als het hart samenknijpt. Dan is de druk het hoogst
Bovenste holle ader	Een groot bloedvat dat bloed vanuit de armen en het hoofd afvoert richting het hart
Capillaire werking	opstijging van een vloeistof (meestal water) in nauwe kanalen door onderlinge aantrekking van moleculen. In de bodem heeft dit stijging van het grondwater tot gevolg. In planten gaat het water in de houtvaten door capillaire werking omhoog.
Diastole	Ontspanning van de hartspier. Er is een diastole van de boezems en een diastole van de kamers
Dubbele bloedsomloop	Per omloop stroomt het bloed tweemaal door het hart
ECG	ElectrCardioGram, de grafische weergave van de potentiaalverschillen in het hart. Een ECG geeft een beeld van de impulsvorming en geleiding in de wand van het hart
Enkelvoudige bloedsomloop	Bij sommige dieren stroomt het bloed per omloop slechts eenmaal door het hart
EPO	Erytropoetine ; hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg regelt
Erytrocyt	Rode bloedcel
Fagocytose	Insluiten van ziekteverwekkers door een witte bloedcel
Fibrine	Onoplosbaar eiwit dat vezels vormt bij de stolling van het bloed. Fibrine ontstaat uit fibrinogeen
Fibrinogeen	Plasma-eiwit dat rol speelt bij bloedstolling
Fysiologische zoutoplossing	Oplossing met 0,9% NaCl; heeft zelfde osmotische waarde als bloed
Grote bloedsomloop	De route van hart - organen (behalve longen) - hart
Haarvat	Allerkleinste bloedvaatje in de organen. De wand van de haarvaten is uitermate dun zodat uitwisseling van stoffen tussen bloed en weefsel kan optreden
Halvemaanvormige kleppen	Slagaderkleppen, gelegen tussen de kamer en aort of longslagader; voorkomen terug stromen van bloed in kamer
Hartkleppen	Kleppen tussen boezem en kamer ; voorkomen terugstromen van bloed naar de boezem
Hartpauze	Tijdens de hartpauze stromen de boezems en kamers vol met bloed
Hartruis	Een geluid dat ontstaat als de bloedstroom weerstand ondervindt. Er ontstaan golfjes of wervelingen, die de arts met de stethoscoop hoort als extra geluid naast de normale harttonen
Hemofilie	Bloederziekte, waarbij bloed niet goed kan stollen
Hemoglobine	Eiwit in rode bloedcellen dat rode kleur geeft en zuurstof kan binden
Houtvaten	transportkanaal voor water en zouten, soms ook voor organische stoffen. Bij het ontstaan van houtvaten worden de wanden tussen in elkaars verlengde liggende cellen opgeruimd, waarna de cellen sterven
Huidmondjes	openingen in de opperhuid van planten, bestaande uit twee sluitcellen rond een regelbare spleet. De huidmondjes dienen voor de gaswisseling.
ICD	Een inwendige defibrillator voor mensen met een gevaarlijke, onvoorspelbare hartritmestoornis. De ICD geeft een schok om het normale hartritme te herstellen en voorkomt zo een hartstilstand
Intern milieu	Ruimten in het lichaam die niet op de buitenwereld zijn aangesloten. Het bloed, weefselvocht en de cellen behoren tot het inwendige milieu
Kamer	Afdeling van het hart, die het bloed in een slagader stuwt
Kleine bloedsomloop	De route van hart - longen - hart
Kransaders	Bloedvaten liggend op het hart die zuurstofarm bloed afvoeren van de hartspier
Kransslagaders	Bloedvaten liggend op het hart die zuurstofrijk bloed aan de hartspier geven
Leukemie	Bloedkanker, waarbij een persoon teveel witte bloedcellen aanmaakt
Leukocyten	Witte bloedcellen
Lymfe	Vloeistof die zich in de lymfevaten bevindt. Lymfe ontstaat doordat weefselvocht in de lymfevaten stroomt
Lymfeknopen	Lymfeknoop (lymfeklier) is een orgaantje in het lymfestelsel. In lymfeknopen worden antistoffen geproduceerd, ziekteverwekkers gefagocyteerd en celresten opgeruimd. Ook worden er lymfocyten gevormd. Elke lymfeknoop heeft een afvoerend lymfevat.
Lymfocyten	Bepaald type witte bloedcellen. Lymfocyten hebben een grote kern. Er zijn diverse soorten lymfocyten.
Oedeem	Ophoping van weefselvloeistof in een weefsel
Onderdruk	Als het hart zich ontspant, is de bloeddruk het laagst in een bloedvat. Dit heet de onderdruk
Pacemaker	Groep gespecialiseerde cellen in de wand van de rechterboezem, van waaruit impulsen naar de wand van de boezem geleid wordt met als gevolg dat de systole van de boezems optreedt.
Poortader	Bloedvat die loopt van de dunne darm naar de lever
Rode beenmerg	Weefsel in de beenderen van gewervelden. Er bestaat rood en wit(geel) beenmerg. Uit het rode onwtikkelen zich bloedcellen
Rode bloedcel	Cel in het bloed, die hemoglobine bevat, voor transport van zuurstof en koolstofdioxide
Sinusknoop	Groep gespecialiseerde cellen in de wand van de rechterboezem, van waaruit impulsen naar de wand van de boezem geleid wordt met als gevolg dat de systole van de boezems optreedt.
Slagader	Bloedvat waardoor het bloed van het hart wegstroomt. De bloeddruk in de slagaders is hoog, de wanden zijn dik, stevig en elastisch
Slagvolume	Hoeveelheid bloed die met een hartslag in de aorta gepompt wordt
Sluitcel	opvallend gevormde epidermiscel om een regelbare opening in de epidermis. De opening en sluitcellen vormen samen het huidmondje.
Stamcellen	Cel in het rode beenmerg waaruit zich rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes ontwikkelen
Stollingsfactoren	Stoffen die betrokken zijn bij de bloedstolling, bijv. calciumionen en vitamine K
Systole	Samentrekken van hartspierweefsel. Er is een systole van de boezems en een systole van de kamers
Trombocyten	Bloedplaatjes
Trombose	Inwendig optredende bloedstolling, waardoor een bloedvat verstopt kan raken
Vaatbundel	verzameling houtvaten en bastvaten en ander weefsel in kruidachtige stengels en bladeren
Weefselvloeistof	Het vocht buiten de cellen en buiten de haarvaten
Witte bloedcellen	Cel in het bloed die betrokken is bij afweerreacties (Leukocyt). Er bestaan veel typen van witte bloedcellen o.a. granulocyten, fagocyten en lymfocyten
Worteldruk	druk in de houtvaten als gevolg van osmose door actief zouttransport door de endodermiscellen vanuit de wortelschors naar de houtvaten.