Begrippenlijst "Uitscheiding Nectar Vwo 5"

 

Ademcentrum	Gedeelte in de hersenstam, dat de ademhaling regelt. Wordt beïnvloed door onder andere het koolstofdioxidegehalte van het bloed
Ademprikkel	Verandering in het koolstofdioxidegehalte van het bloed. Hierop reageert het ademcentrum
Ademvolume	De hoeveelheid lucht die je met een rustige ademhaling in en uit ademt
ADH	Antidiuretisch hormoon; Hormoon dat de terugresorptie van water in de nierkanaaltjes stimuleert
Adrenaline	Hormoon dat door het bijniermerg wordt afgescheiden. Adrenaline wordt ook door zenuwvezels van het sympathische zenuwstelsel afgescheiden
Alveoli	Longblaasje
Astma	Het spierweefsel in de and van de bronchiolen trekt zich onbewust samen
Bilirubine	Galkleurstof die ontstaat bij de afbraak van hemoglobine
Bloeddruk	Druk die het bloed uitoefent op de wand van een bloedvat
Bronchie	De luchtpijp vertakt zich in twee bronchiën. De wanden bevatten kraakbeenringen.
Bronchiole	Fijnere zijtakjes van de bronchiën en bevatten spierweefsel i.p.v. Kraakbeenweefsel
Chemoreceptor	Zintuigcel, die geprikkeld wordt door de verandering in chemische samenstelling, bijv. het koolstofdioxidegehalte van het bloed
Chronische bronchitis	Vorm van COPD, waarbij de luchtwegen langdurig ontstoken zijn en slijm zich ophoopt
COPD	Ziektes waarbij er langdurige blokkades in de longen zijn door beschadigingen en ontstekingen. Bijvoorbeeld chronische brinchitis en longemfyseem
Deaminering	Het verwijderen van de aminogroep (-NH2) van een aminozuur
Detoxificatie	Ontgiftigen
Dialyse	Zuiveren van het bloed
Dode ruimte	Ongeveer 150 mL lucht komt niet verder dan de bronchie, luchtpijp, keel- of neusholte
Effector	Een spier(cel) of klier(cel) die voor de reactie op een prikkel zorgt. Het signaal voor de reactie komt van het zenuwstelsel of het hormoonstelsel
Emulgeren	Het verkleinen van vetdruppeltjes
Essentieel aminozuur	Aminozuur die je lichaam niet zelf kan maken (via transaminering) en perse in je voedsel moet zitten
Expiratoir reservevolume	Hoeveelheid lucht die bij een maximale ademhaling extra kan worden uitgeademd (ERV)
Glomerulus	Kluwentje van haarvaten in elk nierkapsel, speelt een rol in de ultrafiltratie
Glucagon	Hormoon gevormd in de alvleesklier in de eilandjes van Langerhans. De werking is tegengesteld aan de werking van insuline. Glucagon verhoogt het glucosegehalte van het bloed
Gluconeogenese	Het vormen van glucose uit aminozuren en vetten
Hemoglobine	Kleurstof in rode bloedcellen, die zuurstof en koolstofdioxide bindt en daardoor voor het transport van deze stoffen zorgt
Homeostase	Verschijnsel dat allerlei factoren in het inwendige milieu met behulp van feedbacksystemen op een bepaalde normwaarde gehouden worden
Huidmondje	Openingen in de opperhuid van planten, bestaande uit twee sluitcellen rond een regelbare spleet. De huidmondjes dienen voor de gaswisseling
Hyperventilatie	Wie hyperventileert, ventileert meer dan nodig om het koolstofdioxide-gehalte in het bloed (de CO2) op de normale hoogte te houden.
Hypofyse	Een hormoonklier onder aan de hersenen, die in verbinding staat met de hypothalamus en o.a. stimulerende hormonen afscheidt. Stimulerende hormonen stimuleren de werking van andere hormoonklieren
Hypothalamus	Deel van de hersenen, die o.a. Het regelcentrum is van je lichaamstemperatuur
Inspiratoir reservevolume	Hoeveelheid lucht die bij een maximale inademing extra kan worden ingeademd (IRV)
Interpleurale ruimte	De ruimte tussen borstvlies en longvlies met daarin een dun vloeistoflaagje
Inwendig milieu	Ruimten in het lichaam die niet op de buitenwereld zijn aangesloten. Het bloed, weefselvocht en de cellen behoren tot het inwendige milieu
Kapsel van Bowman	Nierkapseltje, hier wordt door ultrafiltratie voorurine gemaakt
Kerntemperatuur	Temperatuur binnenin je lichaam, waar de vitale organen liggen. Alles wat niet tot de kern behoort noemen we de schiltemperatuur
Kupffercellen	Zitten in de endotheelcellen in de wand van sinusoïden; dit zijn fagocyten die oude rode bloedcellen en ziekteverwekkers uit het bloed verwijderen en afbreken
Lipogenese	Het omzette  van glucose of aminozuren in vet
Lipoproteïnen	Verbindingen van vetten en eiwitten
Longblaasje	Gedeelte van de longen waar de gaswisseling tussen bloed en lucht plaats vindt
Longemfyseem	Vorm van COPD, waarbij een groot aantal longblaasjes kapot zijn en fijne vertakkingen van de bronchiolen zijn dichtgeklapt
Longvlies	Bekleding van de longen. Het longvlies is door een vloeistof gescheiden met het borstvlies
Lus van Henle	Gedeelte van het nierkanaaltje in een niereenheid. In het nierkanaaltje wordt de voorurine geconcentreerd tot urine
Nefron	Niereenheid, bestaande uit een nierkapsel, een haarvatenkluwen in het kapsel en een nierkanaaltje
Negatieve terugkoppeling	Verschijnsel dat een proces wordt beïnvloed door zijn eigen resultaat. Als de invloed remmend is spreekt men van negatieve terugkoppeling, als de invloed stimulerend is spreekt men van positieve terugkoppeling.
Nierbekken	Deel van de nier waarin de urine verzamelt wordt
Niermerg	Binnenste van de twee lagen van de nier. Hier wordt de echte urine gevormd
Nierschors	Buitenste van de twee lagen in de nier. Hier wordt de voorurine gevormd
Oxyhemoglobine	Hemoglobine waarbij zuurstof aan het ijzer in de heemgroep(en) is gebonden
Plasma-eiwit	Eiwit in het bloedplasma
Pneumothorax	Klaplong; door lucht in interpleurale ruimte laten longvlies en borstvlies van elkaar los
pO2	Partiële druk van O2 in bloed of andere lichaamsvloeistoffen
Poortader	Bloedvat dat stroomt van de dunne darm naar de lever
Receptor	Een cel die gespecialiseerd is in het opnemen van specifieke prikkels en opwekken van impulsen onder invloed van de prikkels. De term receptor wordt ook wel gebruikt in de zin van receptoreiwit of receptormolecuul.
Regelkring	Wederzijdse beïnvloeding van organen door middel van negatieve terugkoppeling. Hierdoor worden de interne waarden rond een normwaarde gehandhaafd
Restvolume	Hoeveelheid lucht die bij maximale uitademing in je longen achter blijft
Sinusoïden	Een met bloed gevulde ruimte in een orgaan, bijv. in de lever
Stemband	Stevige vliezen die gaan trillen als er lucht langs komt
Strottenhoofd	Bovenste deel van de luchtpijp, hierin bevinden zich de stembanden
Tegenstroomprincipe	Verschijnsel dat vloeistof of lucht in aangrenzende ruimten tegengesteld stroomt, waardoor er altijd een concentratieverschil tussen beide ruimten is, bijv. het water stroomt langs de kieuwen tegengesteld aan het bloed in de kieuwen.
Terugresorptie	Resorptie van nuttige stoffen door middel van actief transport vanuit de voorurine in het bloed
Transaminering	Het maken van een aminozuur uit een ander aminozuur
Trilhaarepitheel	Epitheel waarvan de buitenste laag uit trilhaarcellen bestaat, bijv. het neusslijmvlies
Uitscheiding	Verwijdering van schadelijke en/ of overbodige stoffen uit het interne milieu van een lichaam
Ultrafiltratie	Proces, waarbij kleine deeltjes in het bloed de wand van de bloedvaten en de haarvaten passeren. Grotere moleculen blijven hierbij in het bloed achter. Bij dit proces ontstaat voorurine
Ureum	Organische stof, die het belangrijkste product van de eiwitafbraak bij zoogdieren vormt
Urine	Mengsel van afvalstoffen, lichaamsvreemde stoffen, overtollig water en overtollige zouten, uitgescheiden door de nieren
Urineleider	Buisje die urine vervoert van de nieren naar de urineblaas
Ventilatie	Het verversen van lucht
Verzamelbuisje	Kanaaltje in een nier waarin de urine uit de nierkanaaltjes verzameld wordt en dat uitmondt in het nierbekken
Vitale capaciteit	De hoeveelheid lucht die in 1 ademhaling maximaal kan worden uitgeademd (VC)
Voorurine	Vocht dat door ultrafiltratie van het bloed in de nierkapsels terechtkomt